B2

Waar dient een vul- en aftapkraan voor en waar zit deze?

Een vul- en aftapkraan wordt gebruikt om het centrale verwarmingssysteem met water te vullen. Afhankelijk van waar de kraan zit, kan ermee ook water uit de installatie afgetapt worden.

In de meeste gevallen wordt voor het bijvullen van het cv systeem een vul- en aftapkraan vlak bij de cv ketel geïnstalleerd. Als de cv ketel op het laagste punt van de installatie zit kan deze kraan ook als aftappunt dienen.

Echter, in vele woningen staat de cv ketel op zolder of in het hoogste vertrek.  Om de installatie leeg te kunnen laten lopen is dan een apart aftappunt onderin de installatie nodig. Dit punt zit meestal op een radiator in de hal dicht bij de voordeur of in de keuken bij de achterdeur. Er kan dan eenvoudig een slang op worden aangesloten die naar buiten gelegd wordt zodat het cv water weg kan lopen. Soms zit zowel aan de voorkant als ook aan de achterkant van een woning een aftappunt.

Het aftappunt kan een aftapper op een radiator zijn maar vaak is dit ook een vul- en aftapkraan omdat deze kraan veel meer water doorlaat dan een aftapper. Bovendien kan er makkelijker een slang op aangesloten worden zonder dat het lekt of los schiet.

Hoe ziet een vul- en aftapkraan eruit?

De volgende drie modellen komen vaak voor: De laatste jaren zie je vooral de zilverkleurige modellen met een rode hendel, zie afbeelding 1.

Een tweede veel gebruikt model is van messing (wordt ook wel geschilderd) met een zwarte bedieningshendel zoals op afbeelding 2. In plaats van de zwarte hendel kan deze ook een kleine as hebben die met de afsluitdop van de kraan zelf bediend wordt. Een derde model is de “zware uitvoering” welke een relatief grote robuuste kraan is. Deze moet bedient worden met een bijbehorende speciale sleutel of een bahco.

Hoe werkt het?

Op een nieuw gekochte vul- en aftapkraan zit altijd een afdichtdop. Voor alle vul- en aftapkranen geldt: Wanneer de hendel of het streepje op de kraan haaks staat ten opzichte van de leiding dan staat deze dicht; als hendel of streepje met de leiding mee wijzen, staat de kraan open.

Een drukverschilregelaar compenseert de drukverschillen die in de cv-installatie door het dichtgaan van radiatorkranen ontstaan. Het compenseren van de drukverschillen zorgt ervoor dat  de waterstroom naar de radiatoren en de pompdruk constant blijven. Hierdoor wordt lawaai in de leidingen en ongelijkmatige verwarming voorkomen.

De regelaar wordt ook drukverschilventiel genoemd.

Een drukverschilregelaar is zinvol in een installatie waar de druk in de waterleidingen snel met meer dan circa 0,2 bar (of 200 mbar) kan veranderen. Drukveranderingen ontstaan bij het sluiten van radiatorkranen door een thermostaatknop of het dichtdraaien met de hand. Het water in de afgesloten radiator circuleert niet meer door de cv-installatie maar de pompsnelheid verandert niet. Hierdoor gaat het cv-water plotseling sneller door de nog open radiatoren stromen. Deze verandering in snelheid is duidelijk hoorbaar vanaf een drukverandering van ongeveer 0,2 bar. Je hoort bruisen en ruisen in de cv-leiding.
Door het sneller vloeien van het water wordt ook de warmtetoevoer naar radiatoren groter waardoor de respectieve vertrekken warmer worden.

Een drukverschilregelaar compenseert de drukverschillen in de installatie die door het dichtgaan van radiatorknoppen onstaan. De waterstroom blijft constant en er ontstaat geen lawaai in de cv-leidingen.

Wanneer is een drukverschilregelaar nodig?

Een drukverschilregelaar heeft nut in een installatie waar twee of meer radiatoren tegelijkertijd afgesloten kunnen worden, dat wil zeggen dat de radiatorknop dichtgedraaid is en geen cv-water meer door de radiator stroomt. De radiatorknop kan zowel een thermostaatknop als ook een manuele knop zijn.

Als je geen thermostaatknoppen hebt en nooit je radiatorknoppen dichtdraait, heeft een dergelijke regelaar geen nut.

Hoe werkt een drukverschilregelaar?

De drukverschilregelaar opent en sluit afhankelijk van de situatie in de installatie. De regelaar wordt op een bepaalde druk ingesteld, meestal 0.2 bar. Als het drukverschil in de installatie deze waarde overstijgt treedt de regelaar in actie.

In een cv-installatie waar alle radiatorkranen open staan is de regelaar nagenoeg gesloten. Het cv-water loopt uitsluitend door de radiatoren.

Als een of meerdere radiatorknoppen dichtgaan en het drukverschil hoger wordt dan de ingestelde waarde opent de regelaar net genoeg om te compenseren voor de radiatoren die uit de circulatie genomen zijn. Hierdoor blijft de cv-waterstroom door de installatie onveranderd.

Installatie van een drukverschilregelaar

Plaatsing

Er zijn twee mogelijke plaatsen voor het installeren van een drukverschilregelaar:

1. Tussen de drie en vijf meter van de cv-ketel tussen aanvoer- en retourleiding,
2. Op zo groot mogelijke afstand van de ketel achter de laatste radiator van de cv-installatie.

Waar de regelaar geplaatst moet worden is afhankelijk van het merk en staat in de productbeschrijving of installatie-instructie vermeld.

Bij de installatie van de regelaar moet de stromingsrichting van het cv-water in acht genomen worden; op de regelaar staat met een pijl aangegeven hoe deze gemonteerd moet worden.

Instelling

De drukwaarde op de drukverschilregelaar moet overeenkomen met de opvoerhoogte van de pomp in bar welke bij een in vollast werkende cv-installatie nodig is. Door het openen van de regelaar wordt de opvoerhoogte binnen de regeltechnische grenzen constant gehouden.

Hoeveel kost een drukverschilventiel of -regelaar?

De prijzen variëren tussen de 30 € en 120 €. De duurdere modellen kunnen in stappen van 0,05 bar ingesteld worden. Voor een simpele cv-installatie is een regelaar van 30 € voldoende.

Bijna iedere HR combiketel heeft een driewegklep welke het hete cv water naar de radiatoren stuurt of naar de platenwisselaar om het tapwater te verwarmen.

In een soloketel met boiler zit een driewegklep tussen ketel en boiler en stuurt deze het hete cv water naar de radiatoren of de voorraadboiler.

In Nederland zijn dit de meest voorkomende toepassingen voor een driewegklep. Daarnaast kan een driewegklep ook gebruikt worden om delen in een cv installatie aan of uit te zetten, bijvoorbeeld bepaalde vertrekken in een woning wel of niet te verwarmen.

Hoe werkt een driewegklep

De driewegklep wordt aangestuurd door de computer van de cv ketel.

Bij het verwarmen van een woning gaat het cv water door de warmtewisselaar van de cv ketel naar de radiatoren en weer terug. Dit is de standaard positie van de driewegklep.

Wanneer er nu in huis warm water wordt getapt, stroomt water door de tapwateraansluiting van de cv ketel. Op deze leiding zit een sensor en de computer van de cv ketel krijgt een signaal dat er watervraag is. Vervolgens stuurt de computer een motor aan welke de driewegklep in een andere stand zet. Nu gaat het cv water uit de warmtewisselaar niet meer naar de radiatoren maar naar de platenwisselaar of voorraadboiler om daar het tapwater te verwarmen. Bij het dichtdraaien van de warm waterkraan gaat de driewegklep weer terug in de standaard positie en de woning wordt weer verwarmd.

Onderdelen van een driewegklep

Een driewegklep bestaat uit drie onderdelen: Het binnenwerk, ook wel cartridge genoemd, de motor, ook wel actuator genoemd en het huis dat alle leidingen met elkaar verbindt.

Bij elke schakeling tussen verwarming en warm water verschuift het binnenwerk in het huis. Door de jaren heen zijn dit vele duizenden bewegingen welke voor onontkoombare slijtage zorgen. Het is dus niet onredelijk dat het binnenwerk (de cartridge) van een driewegklep tijdens de levensduur van de cv ketel een keer vervangen moet worden. De motor is minder storingsgevoelig.

Je kan de slijtage in de driewegklep verminderen door een vuilafscheider te installeren.

Het water van iedere cv installatie is vervuild en hoe ouder de installatie hoe meer vuil er inzit. Tijdens het vullen van de cv komt er zuurstofrijk water in de installatie terecht. Het zuurstof zorgt voor oxidatie in de installatie en het ontstaan van ijzeroxides, onder andere het magnetische magnetiet. Deze ijzeroxides stromen als kleine deeltjes mee met het cv water en gaan zich ophopen op diversen plekken in de installatie, zoals in radiatorventielen, op de driewegklep en op pomprotoren, waar zij de doorstroming belemmeren, slijtage bevorderen en storingen veroorzaken. Een vuilafscheider voorkomt dit door de vuildeeltjes uit het water te verwijderen.

Voordelen van een vuilafscheider

Een vuilafscheider filtert vuil uit het cv water. Dit vuil bestaat voornamelijk uit ijzeroxides. Een van deze oxides is magnetiet wat magnetisch is. Dat betekent dat de magnetiet aan andere magnetische delen zich in de installatie op diverse plekken ophoopt. Vuil in het cv water beïnvloedt de functie van de onderdelen van een cv installatie negatief, dat wil zeggen dat vaker storingen optreden, de onderdelen sneller slijten en het energieverbruik omhoog gaat.

In de nieuwe generatie circulatiepompen zit een permanente magneet waardoor deze bijzonder gevoelig voor magnetisch vuil in de installatie zijn. Vuil in de pomp verhoogt slijtage, maakt storingen waarschijnlijker, verkort de levensduur en verhoogt het energieverbruik van de pomp.

Alle soorten vuil veroorzaken aanslag in de warmtewisselaar, waardoor deze ineffectiever gaat werken en de kans op storingen groter wordt.

Verder verkleint vuilaanslag ook leidingdiameters en de openingen aan regelventielen wat kan leiden tot meer storingen en een minder goed werken van de verwarming.

Diverse onderzoeken geven aan dat de efficiëntie van de gehele installatie tot 7% verbetert na de installatie van een vuilafscheider. Steeds meer fabrikanten van cv ketels raden het gebruik van een vuilafscheider of vuilfilter aan.

Werking vuilafscheider

De vuilafscheiders zoals hier besproken werken zonder filters. Een filter zou de stromingsweerstand duidelijk verhogen. Zonder filter blijft dit effect beperkt. Het vuil wordt op twee manieren gescheiden.

Één manier is het opwekken van een wervel, waardoor het schone water verder stroomt en het vuil in een stromingsvrij gedeelte van de vuilafscheider valt.

De andere manier is het gebruiken van een magneet. Deze magneet vangt alle kleine ijzerdeeltjes en magnetische deeltjes op.

De vuilafscheider moet periodiek gereinigd worden. Dit kan heel simpel door aan de onderkant een slang te schroeven en de vuilafscheider kortstondig open te zetten. Dan stroomt al het vuil eruit.

Niet alle vuilafscheiders werken precies hetzelfde. Kijk voor de juiste werking dus altijd in de gebruikshandleiding van de fabrikant.

Afmetingen en soorten vuilafscheiders

Meestal installeert men de vuilafscheider in de retourzijde van de cv installatie, zodat schoon water de cv ketel instroomt. Afhankelijk van het soort vuilafscheider kan deze horizontaal of verticaal geplaatst worden. De meest verkochte vuilafscheiders hebben 22 of 28 mm knelkoppelingen. De prijs van een vuilafscheider begint bij 75,00 Euro. Er zijn ook vuilafscheiders in combinatie met luchtafscheiders te koop.

In een gesloten systeem zoals een centrale verwarming installatie is het belangrijk dat er zo min mogelijk lucht in het systeem zit. Er zijn verschillende manieren om de lucht te laten ontsnappen, bijvoorbeeld door de automatische ontluchter in de cv-ketel en door handmatig te ontluchten bij de radiatoren. Op deze manier haalt men opgehoopte lucht uit de installatie, maar niet de lucht die als heel kleine luchtbelletjes in het water opgelost is. Hiervoor dient een luchtafscheider welke de zogenoemde microbellen uit het water haalt.

In tegenstelling tot de automatische ontluchter zit een luchtafscheider in de leiding en niet per se op het hoogste punt in een installatie. De meest ideale plek voor een luchtafscheider is vaak het warmste punt van de installatie, de aanvoer.

Werking luchtafscheider

In een luchtafscheider zit een obstructie waar het water doorheen stroomt. Bij Flamco zijn dit zogenoemde PALL ringen, bij Spirotech gebruiken ze onder andere een Spirobuis. Als het water hier tegen aanstroomt stijgen de microbubbels naar boven in een stromingsvrije kamer en worden daar via een ventiel uit de installatie gelaten.

Merken, maten en modellen van luchtafscheiders

De meest voorkomende merken zijn Flamco, Spirotech, Reflex, Caleffi en Pneumatex.
Er zijn modellen voor horizontale en verticale cv leidingen en ook modellen die voor allebei geschikt zijn. Sommige luchtafscheiders kunnen schoongemaakt worden. Verder zijn er luchtafscheiders die gecombineerd zijn met een vuilafscheider. De diverse aansluitmogelijkheden zorgen ervoor dat er altijd wel een luchtafscheider te vinden is die bij de installatie past.

Voordelen van een luchtafscheider

Door lucht in de installatie, ook als deze als microbellen in het water opgelost zijn, kan beschadigingen aan de cv pomp veroorzaken, de warmteoverdracht in de warmtewisselaar belemmeren, corrosie in de installatie bevorderen en voor extra storend geluid in de installatie zorgen. Een luchtafscheider voorkomt de genoemde nadelen en zorgt voor een lucht-vrije en efficient werkende installatie.

Luchtafscheiders voor een kleine installatie zijn al te koop vanaf ongeveer 55 Euro.